Tâm lý thị trường là gì?
Tâm lý thị trường là tâm trạng hoặc thái độ chung của các nhà giao dịch và nhà đầu tư đối với thị trường. Nó phản ánh quan điểm lạc quan (tăng giá) hay bi quan (giảm giá) về biến động giá.
Tâm lý này thường thúc đẩy các xu hướng thị trường, vì vậy việc hiểu được cảm nhận của mọi người về thị trường là rất quan trọng khi lên kế hoạch giao dịch.
Bạn đã bao giờ tự hỏi tại sao giá tài sản trong thị trường cổ phiếu đột nhiên tăng vọt hoặc giảm mạnh chưa? Đó không chỉ là vấn đề về con số hay đồ thị kỹ thuật—mà phần lớn liên quan đến cách mọi người cảm nhận về thị trường. Cảm nhận này được gọi là tâm lý thị trường, và nó đóng một vai trò lớn trong các quyết định giao dịch.
Các nội dung chính
- Tâm lý thị trường phản ánh tâm trạng chung của các nhà giao dịch và nhà đầu tư, thường thúc đẩy biến động giá trên thị trường.
- Tâm lý tích cực có thể dẫn đến giá tăng, trong khi sự sợ hãi hoặc không chắc chắn có thể kích hoạt hành động bán tháo.
- Các công cụ như chỉ báo tâm lý, xu hướng mạng xã hội và các nền tảng như ATFX cung cấp những tin tức, phân tích, và hơn 300 công cụ giao dịch là cực kỳ cần thiết để hiểu được tâm lý thị trường.
- Bằng cách theo dõi tâm lý thị trường, bạn có thể dự đoán xu hướng và đưa ra quyết định giao dịch tốt hơn.
Tại sao tâm lý thị trường lại quan trọng trong giao dịch?
Hãy tưởng tượng: Bạn đang tham gia một cuộc đấu giá, và có một bức tranh quý hiếm được rao bán. Nếu mọi người trong phòng đều hào hứng và tin rằng bức tranh đó có giá trị lớn, giá đấu sẽ tăng vọt. Nhưng nếu đám đông cảm thấy không chắc chắn hoặc cho rằng bức tranh không xứng đáng với giá đó, giá đấu có thể hầu như không tăng. Đây là cách tâm lý thị trường hoạt động; tất cả phụ thuộc vào thái độ chung của các nhà giao dịch và nhà đầu tư.
Tâm lý thị trường quan trọng vì nó thường thúc đẩy giá, đôi khi thậm chí còn hơn cả giá trị thực tế của một cổ phiếu, đồng tiền hoặc tài sản. Dưới đây là cách nó hoạt động:
- Tin tức tích cực khơi dậy niềm hy vọng: Báo cáo về lợi nhuận kỷ lục của một công ty có thể truyền cảm hứng cho niềm tin vào triển vọng của công ty đó. Tâm lý tích cực này có thể thu hút nhiều người mua hơn, từ đó đẩy giá cổ phiếu tăng cao.
- Tin tức tiêu cực gây ra lo lắng: Ngược lại, tin tức tiêu cực—ví dụ như một vụ bê bối, kết quả lợi nhuận đáng thất vọng hoặc bất ổn kinh tế—có thể kích hoạt sự hoảng loạn và dẫn đến hành động bán tháo, từ đó khiến giá giảm.
- Cảm xúc kích thích biến động: Các cảm xúc như tham lam và sợ hãi thường làm gia tăng biến động thị trường. Ví dụ, khi giá tăng nhanh, nhiều người có thể đổ xô vào mua vì lo sợ bỏ lỡ cơ hội. Điều này có thể tạo ra hiệu ứng quả cầu tuyết, đẩy giá lên cao hơn nữa.
Hiểu được tâm lý thị trường giúp bạn dành được lợi thế vì nó cho phép bạn dự đoán biến động giá. Nếu nhận ra khi thị trường đang quá lạc quan hoặc sợ hãi, bạn có thể cải thiện các quyết định giao dịch của mình, chẳng hạn như khi nào nên mua, bán hoặc giữ vị thế.
Xu hướng trên tin tức và mạng xã hội
Tin tức và mạng xã hội là những nguồn thông tin có ảnh hưởng lớn trong việc đánh giá tâm lý thị trường. Các câu chuyện trên tin tức về một doanh nghiệp hoặc nền kinh tế có thể đưa ra dấu hiệu cho thấy mọi người đang cảm thấy hy vọng hay lo lắng. Ví dụ, trong sự kiện GameStop đầu năm 2021, các cuộc thảo luận trên subreddit r/WallStreetBets đã khơi dậy sự hào hứng trong giới nhà đầu tư cá nhân. Khi tâm lý hào hứng này lan truyền trên mạng xã hội, nó đã đẩy giá cổ phiếu GameStop lên mức cao chưa từng có. Hành động này được thúc đẩy hoàn toàn bởi cảm xúc thay vì kết quả kinh doanh của công ty.
Tương tự, những tin tức tiêu cực như thông báo phá sản của một tập đoàn lớn có thể kích hoạt sự hoảng loạn và hành động bán tháo trên thị trường. Theo dõi các xu hướng này có thể giúp bạn đi trước đón đầu thị trường.
Chỉ báo tâm lý thị trường
Chỉ báo tâm lý thị trường là các công cụ giúp bạn hiểu được cảm xúc của các nhà giao dịch và nhà đầu tư đối với thị trường. Chúng có thể cung cấp những góc nhìn quan trọng về khả năng tâm lý đang tích cực (tăng giá) hay tiêu cực (giảm giá). Dưới đây là một số ví dụ phổ biến và chức năng của chúng:
Chỉ số Sợ hãi & tham lam
Công cụ này đánh giá các yếu tố khác nhau, chẳng hạn như động lượng thị trường và nhu cầu đối với các tài sản an toàn, để xác định xem tâm lý sợ hãi hay tham lam đang chi phối thị trường. Ví dụ, trong thời kỳ tham lam cao độ, giá có thể tăng cao, báo hiệu một hành động điều chỉnh tiềm năng. Ngược lại, nỗi sợ hãi chiếm ưu thế có thể báo hiệu cơ hội mua vào.
Tỷ lệ Call-Put
Chỉ báo này đánh giá tỷ lệ giữa quyền chọn bán (put) và quyền chọn mua (call) đang được giao dịch. Ví dụ, khi số lượng nhà giao dịch mua quyền chọn bán tăng lên, điều đó cho thấy sự lo lắng đang gia tăng trên thị trường. Ngược lại, một tỷ lệ thấp cho thấy tâm lý tích cực.
VIX (Chỉ số biến động)
Thường được gọi là “chỉ số sợ hãi”, VIX theo dõi mức độ biến động mà các nhà đầu tư dự đoán trên thị trường. Khi VIX lên cao, điều đó cho thấy tâm lý lo lắng đang gia tăng. Ví dụ, trong đại dịch COVID-19, chỉ số VIX đã tăng vọt chưa từng có trong bối cảnh tâm lý không chắc chắn bao trùm thị trường.
Đối với các nhà giao dịch đang tìm kiếm những công cụ đáng tin cậy, ATFX cung cấp nhiều chỉ báo tâm lý thị trường nhằm giúp bạn phân tích xu hướng và đưa ra quyết định sáng suốt. Sử dụng các phương pháp này kết hợp với các chiến lược khác đảm bảo rằng bạn giao dịch thành công.
Công cụ giúp bạn đọc hiểu tâm lý thị trường
Công việc theo dõi tâm lý thị trường có thể được đơn giản hóa bằng các công cụ như chỉ báo tâm lý, xu hướng truyền thông xã hội và nền tảng tin tức tài chính. Ví dụ, ATFX cung cấp tin tức thị trường hàng ngày, phân tích chuyên sâu về cổ phiếu, tiền điện tử và các tài sản khác, đồng thời cho phép tiếp cận với hơn 300 công cụ để giúp các nhà giao dịch đi trước tâm lý thị trường. Các nguồn tài nguyên này hỗ trợ bạn dễ dàng đọc hiểu được tâm lý thị trường và đưa ra quyết định giao dịch thông minh hơn.
Cách tận dụng tâm lý thị trường để cải thiện chiến lược giao dịch
Tâm lý thị trường không chỉ yêu cầu bạn đọc hiểu cảm xúc của đám đông, mà còn là việc tận dụng nhận thức đó để mang lại lợi ích cho bạn. Dưới đây là cách bạn có thể áp dụng nó vào chiến lược giao dịch của mình:
Kết hợp với các công cụ khác
Hãy coi tâm lý như một phần của bức tranh tổng thể. Kết hợp nó với phân tích kỹ thuật (như đồ thị và xu hướng) và phân tích cơ bản (như lợi nhuận công ty hoặc chỉ số kinh tế) để có cái nhìn toàn diện hơn về thị trường.
Tìm kiếm điểm cực trị
Khi mọi người quá lạc quan, giá có thể tăng cao—đó có thể là thời điểm thích hợp để bán. Ngược lại, cơ hội thường xuất hiện khi nỗi sợ hãi chiếm ưu thế, dành cho những người sẵn sàng chấp nhận rủi ro có kiểm soá
Lựa chọn thời điểm giao dịch
Sự thay đổi trong tâm lý có thể báo hiệu thời điểm thích hợp để vào hoặc thoát lệnh. Ví dụ, nếu tâm lý cho thấy dấu hiệu tăng giá, điều đó có thể cho thấy một xu hướng tăng đang bắt đầu và mang đến cho bạn cơ hội hành động nhanh chóng.
Kiểm soát cảm xúc
Đọc hiểu tâm lý không có nghĩa là bạn phải tuân theo nó một cách mù quáng. Hãy kỷ luật và tuân thủ chiến lược của bạn—đừng để cảm xúc thị trường chi phối bạn.
Tích hợp phân tích tâm lý vào chiến lược của bạn có nghĩa là bạn không chỉ phản ứng với thị trường—mà còn đang dự đoán nó một cách chủ động. Yếu tố quan trọng là sự cân bằng: sử dụng tâm lý như một la bàn, không phải là toàn bộ con đường.
Biến động giá và khối lượng giao dịch
Đôi khi, tâm lý thị trường có thể được đọc trực tiếp từ dữ liệu giá và khối lượng giao dịch.
- Giá tăng với khối lượng lớn: Điều này thường cho thấy tâm lý tăng giá mạnh, vì nhiều nhà giao dịch đang mua vào.
- Giá giảm với khối lượng lớn: Điều này cho thấy tâm lý tiêu cực, vì các nhà đầu tư đang nhanh chóng bán ra.
Kết hợp các chỉ báo này—xu hướng tin tức, chỉ số tâm lý và dữ liệu giá—sẽ cung cấp một cái nhìn rõ ràng hơn về cảm nhận của đám đông đối với thị trường.
Rủi ro khi theo dõi tâm lý thị trường
Mặc dù tâm lý thị trường có thể là một công cụ hữu ích, nhưng việc phụ thuộc quá nhiều vào nó cũng mang lại rủi ro. Dưới đây là một số thách thức quan trọng cần lưu ý:
Tâm lý bầy đàn
Khi toàn bộ thị trường chia sẻ một tâm lý tăng giá hoặc giảm giá, bạn sẽ rất dễ bị cuốn theo đám đông. Điều này có thể dẫn đến hành động mua tài sản ở mức giá quá cao hoặc bán vội vàng trong xu hướng giảm.
Biến động ngắn hạn
Tâm lý thị trường thường bị ảnh hưởng bởi cảm xúc như sợ hãi hoặc tham lam, dẫn đến biến động giá nhanh chóng và khó lường. Điều này khiến việc phân biệt giữa xu hướng dài hạn và sự phấn khích ngắn hạn trở nên khó khăn.
Bỏ qua yếu tố cơ bản
Chỉ tập trung vào tâm lý có thể khiến bạn bỏ qua giá trị thực của một tài sản. Ví dụ, cổ phiếu của một công ty có thể trông hấp dẫn do tâm lý tích cực, nhưng kết quả tài chính của công ty có thể không hỗ trợ sự hào hứng đó.
Thao túng thị trường
Mạng xã hội và các diễn đàn đã tạo điều kiện cho việc thao túng tâm lý theo nhóm, từ đó can thiệp làm tăng hoặc giảm giá. Các nhà đầu tư giao dịch theo tâm lý này mà không nghi ngờ có thể phải chịu tổn thất lớn.
Để giảm thiểu những rủi ro này, điều cần thiết là kết hợp phân tích tâm lý với các phương pháp khác, như phân tích cơ bản và kỹ thuật. Một phương pháp tiếp cận cân bằng đảm bảo rằng các quyết định giao dịch của bạn không bị ảnh hưởng hoàn toàn bởi cảm xúc hoặc hành động của đám đông.
Phân loại nhà giao dịch và cách họ sử dụng tâm lý thị trường
Các loại nhà giao dịch khác nhau phụ thuộc vào tâm lý thị trường theo những cách riêng biệt. Dưới đây là ảnh hưởng của tâm lý thị trường lên chiến lược của họ:
Nhà giao dịch trong ngày (Day trader)
Những nhà giao dịch này tận dụng tâm lý thị trường ngắn hạn để kiếm lợi nhuận. Họ tìm kiếm sự thay đổi nhanh chóng trong tâm lý—chẳng hạn như một tin tức tích cực bất ngờ hoặc các cuộc thảo luận trên mạng xã hội—và tận dụng nó để thực hiện các giao dịch nhanh trong cùng một ngày.
Nhà giao dịch trung hạn (Swing trader)
Các nhà giao dịch swing tìm cách kiếm lời từ các biến động giá được thúc đẩy bởi tâm lý thị trường trong khoảng thời gian vài ngày hoặc vài tuần. Họ theo dõi các xu hướng lạc quan hoặc tiêu cực để xác định thời điểm vào hoặc thoát lệnh.
Nhà đầu tư dài hạn
Mặc dù tập trung nhiều hơn vào các yếu tố cơ bản như hiệu suất của công ty hoặc các chỉ số kinh tế, các nhà đầu tư dài hạn cũng xem xét tâm lý thị trường để tránh các quyết định bị ảnh hưởng bởi sự hỗn loạn ngắn hạn.
Nhà giao dịch ngược chiều (Contrarian trader)
Những nhà giao dịch này đi ngược lại đám đông. Họ tìm kiếm cơ hội khi tâm lý thị trường đạt đến cực điểm—mua khi người khác sợ hãi và bán khi người khác quá lạc quan.
Hiểu cách tâm lý thị trường ảnh hưởng đến các phương pháp giao dịch khác nhau có thể giúp bạn điều chỉnh nó phù hợp với chiến lược của mình, cho dù bạn ưa thích giao dịch ngắn hạn hay đầu tư dài hạn.
Chiến lược giao dịch dựa trên tâm lý thị trường – phương pháp giao dịch theo tâm lý thị trường
Giao dịch dựa trên tâm lý thị trường là đọc hiểu cảm xúc của đám đông và sử dụng thông tin đó để đưa ra quyết định thông minh hơn. Dưới đây là một số chiến lược hiệu quả mà bạn có thể thử:
Theo dõi xu hướng
Trong một thị trường có tâm lý tích cực, giá tài sản thường tăng, trong khi tâm lý tiêu cực thường dẫn đến giá giảm. Ví dụ, nếu các báo cáo về tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ thúc đẩy mức độ lạc quan trên thị trường, các nhà giao dịch có thể đầu tư theo xu hướng, tận dụng làn sóng tâm lý tích cực.
Chiến lược ngược chiều
Chiến lược này đi ngược lại đám đông. Nếu tâm lý trở nên quá tích cực và tài sản có vẻ được định giá quá cao, đó có thể là dấu hiệu của một hành động điều chỉnh thị trường sắp tới. Các nhà giao dịch ngược chiều sẽ bán khi đám đông đang mua và mua khi đám đông đang bán. Ví dụ, trong thời kỳ bán tháo hoảng loạn, các nhà giao dịch thông minh có thể tìm thấy cơ hội mua các tài sản bị định giá thấp.
Giao dịch tại điểm ngưỡng hỗ trợ hoặc kháng cự bị phá vỡ
Tâm lý thị trường thường thay đổi đột ngột sau các sự kiện tin tức quan trọng hoặc báo cáo kinh tế. Hãy xác định các điểm phá vỡ—khi giá vượt qua ngưỡng hỗ trợ hoặc kháng cự một cách đáng kể—và kết hợp với quan sát tâm lý thị trường.
Giao dịch dựa trên chỉ báo tâm lý
Sử dụng các công cụ như Chỉ số Sợ hãi & tham lam, VIX hoặc các công cụ phân tích tâm lý mạng xã hội để đánh giá tâm trạng thị trường. Ví dụ, nếu Chỉ số Sợ hãi & tham lam cho thấy mức độ sợ hãi cực độ, điều này có thể báo hiệu cơ hội mua, trong khi mức độ tham lam cực độ có thể cho thấy đã đến thời điểm bán.
Kết hợp tâm lý với các phân tích khác
Phương pháp giao dịch dựa trên tâm lý hiệu quả nhất khi kết hợp với các chiến lược khác. Ví dụ, sử dụng phân tích kỹ thuật để xác nhận xu hướng hoặc phân tích cơ bản để đánh giá giá trị thực của tài sản trước khi phản ứng với tâm lý thị trường.
Áp dụng các chiến lược này cho phép bạn tích hợp tâm lý thị trường như một phần quan trọng trong bộ công cụ giao dịch của mình. Yếu tố không thể thiếu là duy trì kỷ luật—đừng để cảm xúc chi phối quyết định của bạn và luôn có một chiến lược rõ ràng trước khi thực hiện giao dịch.
